Rozwód czy separacja

Po orzeczeniu separacji nie mamy do czynienia z rodziną w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej. Separacja oznacza rozkład pożycia – więzi uczuciowych, fizycznych i gospodarczych.

Wyrok
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu
z dnia 7 sierpnia 2008 r.
IV SA/Po 321/07

Jeśli między małżonkami orzeczono separację oznacza to, iż nastąpił rozkład pożycia tzn. ustały więzi uczuciowe, fizyczne i gospodarcze, a zatem nie można mówić o rodzinie w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej.

LEX nr 535001
535001
Dz.U.2009.175.1362: art. 6 pkt 14
Dz.U.1964.9.59: art. 61(1)

Skład orzekający

Przewodniczący: Sędzia NSA Grażyna Radzicka.
Sędziowie: NSA Paweł Miładowski (spr.), WSA Bożena Popowska.

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu, po rozpoznaniu w Wydziale IV na rozprawie w dniu 7 sierpnia 2008 r. sprawy ze skargi K. P. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia 26 lutego 2007 r. nr SKO-(...) w przedmiocie zasiłku celowego;

1. oddala skargę,
2. przyznaje adwokat W. S. od Skarbu Państwa (Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu) wynagrodzenie w kwocie 240 (dwieście czterdzieści)zł podwyższone o kwotę 52,80 (pięćdziesiąt dwa 80/100) zł stanowiącą podatek od towarów i usług - łącznie 292,80 (dwieście dziewięćdziesiąt dwa 80/100) zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej stronie z urzędu.

Uzasadnienie faktyczne

Wnioskiem z dnia 21 października 2006 r. K. P. zwrócił się do Kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej w T. o udzielenie zasiłku celowego w związku z suszą w 2006 r. w kwocie 1000 zł. W uzasadnieniu wniosku skarżący podał, iż jest rolnikiem w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników, podlegającym temu ubezpieczeniu z mocy ustawy, szkody w uprawach rolnych i w użytkach rolnych w jej gospodarstwie rolnym w wyniku zaistniałej suszy przekroczyły 30 % i zostały oszacowane przez komisję powołaną przez wojewodę.

Decyzją z dnia z dnia 19 października 2006 r. MGOPS (...), działając z upoważnienia Burmistrza Gminy i Miasta w T., Kierownik Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w T. (dalej Kierownik MGOPS) na podstawie art. 18 ust. 1 pkt 4, art. 14, art. 24 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 ze zm. -dalej u.p.s.) oraz § 2 - 6 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków realizacji programu pomocy dla gospodarstw rolnych w celu złagodzenia skutków suszy (Dz. U. Nr 155, poz. 1109- dalej rozporządzenie Rady Ministrów), odmówił wnioskodawcy przyznania pomocy wskazując, iż nie podlega on ani nikt z członków jego rodziny -stosownie do § 2 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów - ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy. Decyzją z dnia 13 grudnia 2006 r. SKO-(...) Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. (dalej SKO) po rozpoznaniu odwołania skarżącego uchyliło w całości zaskarżoną decyzję i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia.

Decyzją z dnia 25 stycznia 2007 r. M-GOPS-(...) Kierownik MGOPS ponownie odmówił skarżącemu przyznania jednorazowego zasiłku celowego w ramach programu pomocy dla gospodarstw rolnych w celu złagodzenia skutków suszy wskazując, iż skarżący nie podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy, ponieważ nabył on prawo do świadczenia rentowego z ZUS.

Od powyższej decyzji odwołanie wniósł skarżący podnosząc, iż ubezpieczeniu społecznemu rolników podlega jego żona J. P.

Decyzją z dnia 26 lutego 2007 r., SKO-(...) SKO utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję. W uzasadnieniu organ wskazał, iż z materiału dowodowego zgromadzonego przez organ w I instancji wynika, że wnioskodawca nie spełnia jednego z kryteriów wymaganego w § 2 rozporządzenia Rady Ministrów tzn. nie podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników, ponieważ pobiera rentę z ZUS. Organ wskazał również, iż w aktach znajduje się wyrok Sądu Okręgowego w K. z dnia 29 grudnia 2004 r. sygn. akt Nr (...) orzekający separację małżonków J. P. i K. P., oraz że wnioskodawca zamieszkuje samotnie w miejscowości Tamowa natomiast żona skarżącego wraz z dziećmi zamieszkuje w miejscowości Wymysłów i prowadzi oddzielne gospodarstwo domowe. Zgodnie z art. 61 § 1 ustawy z dnia 25. 02. 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59) orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej. Zdaniem organu jednym ze skutków orzeczonej separacji jest między innymi powstanie rozdzielności majątkowej. Ponieważ zarówno Strona jak i żona zamieszkują oddzielnie, prowadzą odrębne gospodarstwa, jest prawomocnie orzeczona separacja to według organu strona nie może wywodzić, że skoro żona podlega ubezpieczeniu to on jako wnioskodawca spełnia kryteria. Na powyższą decyzję, pismem z dnia 7 marca 2007 r., K. P. wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu podnosząc, iż decyzja SKO jest niezgodna z polskim prawem. W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło o jej oddalenie podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Pismem z dnia 26 maja 2008 r. wyznaczony z urzędu pełnomocnik podkreślił, iż zdaniem skarżącego istnieją podstawy do przyznania zasiłku celowego, gdyż utrzymuje on z gospodarstwa rolnego rodzinę. Pełnomocnik podał również, iż separacja nie pozbawia atrybutu rodziny.

Uzasadnienie prawne

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga okazała się bezzasadna.

Kontrola sądu administracyjnego, zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) i art. 3 § 1 i § 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm. - dalej p.p.s.a.) polega na badaniu zgodności z prawem zaskarżonych aktów administracyjnych. Kontrola ta sprowadza się do zbadania, czy w toku rozpoznania sprawy organy administracji publicznej nie naruszyły prawa materialnego i procesowego w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy. Na podstawie art. 134 § 1 p.p.s.a., w postępowaniu sądowoadministracyjnym obowiązuje zasada oficjalności. Zgodnie z jej treścią, sąd nie jest związany zarzutami i wnioskami oraz powołaną podstawą prawną. Oznacza to, że sąd zobowiązany jest do wzięcia z urzędu pod uwagę wszelkich naruszeń prawa, w tym także tych niepodnoszonych w skardze.

Wojewódzki Sąd Administracyjny rozpoznając sprawę w tak zakreślonej kognicji stwierdził, iż zaskarżona decyzja oraz decyzja ją poprzedzająca wydane zostały zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa w dacie ich wydania.

Przedmiotem sądowej kontroli w niniejszej sprawie jest ocena legalności decyzji SKO o utrzymaniu w mocy decyzji Kierownika MGOPS odmawiającej przyznania skarżącemu zasiłku celowego z pomocy społecznej w związku z suszą w 2006 r.

Podstawę materialnoprawną rozstrzygnięcia zawartego w tej decyzji stanowiły przepisy rozporządzenia

Rady Ministrów wydane na podstawie art. 24 ust. 2 u.p.s.

Zgodnie z treścią § 2 rozporządzenia Rady Ministrów, pomocy udziela się rodzinie rolniczej, jeżeli:

1. co najmniej jedna osoba w tej rodzinie jest rolnikiem, w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników, który podlega temu ubezpieczeniu z mocy ustawy;
2. w gospodarstwie rolnym, w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, w którym szkody w uprawach rolnych spowodowane suszą, oszacowane przez komisję powołaną przez wojewodę na podstawie § 20 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 stycznia 1996 r. w sprawie szczegółowych kierunków działań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz sposobów ich realizacji (Dz. U. Nr 16, poz. 82 z późn. zm.), wynoszą średnio powyżej 30 %.

Jak wynika z brzmienia § 2 rozporządzenia, aby skorzystać z programu pomocy dla gospodarstw rolnych w celu złagodzenia skutków suszy, spełnione muszą być łącznie wszystkie wymienione przesłanki, co oznacza, iż niespełnienie choćby jednej z przesłanek wyłącza możliwość przyznania zasiłku celowego na złagodzenie skutków suszy.

W tym miejscu wskazać należy, iż wyrokiem z dnia 31 marca 2008 r., sygn. akt P 20/07, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż § 2 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów w zakresie, w jakim wyłącza zastosowanie przepisów rozporządzenia wobec rolników podlegających ubezpieczeniu społecznemu na wniosek, a nie z mocy ustawy, jest zgodny z art. 2 i art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 57, poz. 350).

Dokonując, zatem oceny legalności zaskarżonej decyzji z treścią powołanego przepisu, którego konstytucyjność została potwierdzona w przywołanym wyroku Trybunału Konstytucyjnego, podzielić należy stanowisko organów orzekających w sprawie, iż skarżący nie jest rolnikiem, w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników, który podlega temu ubezpieczeniu z mocy ustawy. Wyjaśnić przy tym należy, że z mocy przepisu art. 1 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) ubezpieczenie społeczne rolników obejmuje ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie oraz ubezpieczenie emerytalno-rentowe.

Zgodnie z przepisem art. 7 ust. 1 tej ustawy, ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu podlega z mocy ustawy:

1. rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny,
2. domownik rolnika, o którym mowa w pkt 1 - jeżeli ten rolnik lub domownik nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Z kolei zgodnie z art. 16 ust. 1. ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu podlega z mocy ustawy:

1. rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny,
2. domownik rolnika, o którym mowa w pkt 1,
3. osoba pobierająca rentę strukturalną współfinansowaną ze środków Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej,
4. małżonek osoby, o której mowa w pkt 3, jeżeli renta strukturalna współfinansowaną ze środków Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej wypłacana jest wraz z dodatkiem na tego małżonka.

Nie podlegają zaś temu ubezpieczeniu rolnicy lub domownicy podlegający innemu ubezpieczeniu społecznemu lub posiadający ustalone prawo do emerytury lub renty albo posiadający ustalone prawo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych (art. 7 ust. 1 i art. 16 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników).

Zatem pomoc na złagodzenie skutków suszy nie przysługuje osobom podlegającym ubezpieczeniu na wniosek, osobom, które opłacają składki w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, emerytom i rencistom, a także osobom, które pobierają inne świadczenia z ubezpieczenia społecznego.

Wobec powyższego skoro skarżący pobiera świadczenie rentowe z ZUS to nie podlega on ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy, a więc nie spełnia przesłanki, o której mowa w § 2 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów.

Trafne jest również stanowisko organu, iż skarżący nie może wywodzić swoich praw z praw żony skoro pozostaje z nią w separacji. Wprawdzie § 2 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów wskazuje, iż pomocy udziela się rodzinie rolniczej, jeżeli co najmniej jedna osoba w tej rodzinie jest rolnikiem, w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników, który podlega temu ubezpieczeniu z mocy ustawy.

Wobec braku w rozporządzeniu Rady Ministrów wyjaśnienia pojęcia "rodzina" należy sięgnąć do definicji zawartej w ustawie o pomocy społecznej na podstawie, której wydano rozporządzenie Rady Ministrów. Ponadto sięgnięcie do definicji zawartej w u.p.s. uzasadnione jest tym, iż zgodnie z § 3 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów pomocy udziela się jednorazowo, w formie zasiłku celowego udzielanego na zasadach określonych w art. 40 ust. 2 i 3 u.p.s.

Zgodnie z art. 6 pkt 14 u.p.s. rodzina to osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące.

W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, iż skarżący nie zamieszkuje, ani nie gospodaruje wspólnie z małżonką, która podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Za powyższym przemawia fakt, iż żona skarżącego mieszka wraz z dziećmi oddzielnie w innej miejscowości (dowód: zaświadczenia o zameldowaniu) oraz okoliczność, iż skarżący pozostaje z żoną w separacji (wyrok Sądu Okręgowego w K. z dnia 29 grudnia 2004 r. sygn. akt (...)).

Słusznie zauważył organ w zaskarżonej decyzji, iż zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 ze zm.- dalej k.r.o.) orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Zgodnie z Art. 611 § 1 k.r.o., jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację.

Istotę rozkładu pożycia małżeńskiego zdefiniował Sąd Najwyższy w wytycznych z dnia 28 maja 1955 r., I CO 5/55, OSN 1955, poz. 46, w następujący sposób:

"Pożycie małżeńskie wyraża się w szczególnego rodzaju wspólnocie duchowej, fizycznej i gospodarczej. W zasadzie ustanie któregokolwiek z elementów tej wspólnoty należy uznać za objaw stopnia rozkładu. Jednakże ustanie wspólnoty fizycznej lub gospodarczej może w konkretnym przypadku nie stanowić objawu rozkładu, jeżeli wynika ono z okoliczności niezależnych od małżonków lub z ich zgodnej woli uzasadnionej okolicznościami życiowymi. Przykładem takiej sytuacji może być ustanie współżycia fizycznego na skutek choroby małżonka, rozłączenie małżonków spowodowane pobytem w szpitalu, długotrwałym wyjazdem służbowym, pracą zarobkową małżonków w różnych odległych od siebie miejscowościach itp. Brak natomiast wspólnoty duchowej (jej istnienie może się przejawiać nawet tylko w korespondencji) będzie zawsze objawem rozkładu pożycia".

Ponadto zgodnie z art. 54 § 1 k.r.o. orzeczenie separacji powoduje powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej.

Zatem skoro między małżonkami orzeczono separację oznacza to, iż nastąpił rozkład pożycia tzn. ustały więzi uczuciowe, fizyczne i gospodarcze, a zatem nie można mówić, w przypadku skarżącego i jego małżonki, o rodzinie w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej.

Z tego względu, wobec faktu, iż skarżący ani żaden z członków jego rodziny nie podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy, zasiłek na złagodzenie skutków suszy nie może być przyznany, ponieważ nie została spełniona przesłanka przyznania tego zasiłku określona w § 2 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów.

Podsumowując, stwierdzić należy, że organy prawidłowo ustaliły stan faktyczny sprawy oraz dokonały analizy zebranych w sprawie dowodów zgodnie z zasadami określonymi w przepisach art. 7, 77 § 1 k.p.a.

W związku z powyższym, Wojewódzki Sąd Administracyjny na podstawie art. 151 p.p.s.a. oddalił skargę. O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 250 p.p.s.a. oraz § 18 ust. 1 pkt 1 lit. c, § 19 pkt 1 w zw. z § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1348).

Inne przykłady orzeczeć sądowych w sprawach o separację