Rozwód czy separacja – aktualności

Tag: zagraniczny

  • Uznawanie zagranicznych wyroków rozwodowych

    Jednym z problemów związanych z emigracją jest kwestia rozwodu poza granicami Polski. Pytania budzić może kwestia czy orzeczenie rozwodowe wydane za granicą będzie wywierać skutki w polskim porządku prawnym. Pytania te nie dotyczą tylko polskiego porządku prawnego, ale wszystkich państw świata.

    Jednak z uwagi na swobodę przepływu osób, problem ten jest szczególnie aktualny dla obywateli Unii Europejskiej. W związku z tym, kwestia ta została uregulowana na poziomie unijnym za pomocą rozporządzenia, czyli aktu wiążącego wszystkie kraje członkowskie Unii.

    Problematykę te reguluje Rozporządzenie Rady Unii Europejskiej 2019/1111 z dnia 25 czerwca 2019 r. w sprawie jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich i w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej oraz w sprawie uprowadzenia dziecka za granicę.

    Zgodnie z art. 30 ust. 1 rozporządzenia, generalną zasadą jest, że orzeczenie wydane w jednym państwie członkowskim jest uznawane w innych państwach członkowskich bez potrzeby przeprowadzania specjalnego postępowania.

    Jak stanowi ust. 2 nie wymaga się przeprowadzania specjalnego postępowania dla celów dokonywania wpisów w księgach stanu cywilnego państwa członkowskiego na podstawie wydanego w innym państwie członkowskim orzeczenia o rozwodzie, separacji lub unieważnieniu małżeństwa, od którego zgodnie z prawem tego państwa członkowskiego nie przysługują żadne dalsze środki zaskarżenia. (To znaczy od orzeczenia już prawomocnego.)

    Oznacza to, że orzeczenie rozwodowe sądu państwa członkowskiego, co do zasady, powinno być uznane z urzędu w każdym innym państwie członkowskim. Dzięki temu, tytułem przykładu, można dokonać wzmianki o rozwodzie w akcie małżeństwa bez żadnej dodatkowej procedury sądowej w Polsce.

    Aby skutecznie powołać się na orzeczenie wydane w innym państwie członkowskim, przed organem krajowym należy przedłożyć:

    • odpis orzeczenia sadu zagranicznego;
    • zaświadczenie wydane przez sąd zagraniczny na określonym urzędowo formularzu.

    Zaświadczenie wydawane jest na wniosek strony. Wypełnia się je i wydaje w języku, w którym sporządzono orzeczenie. Zaświadczenie można też wydać w innym języku urzędowym instytucji Unii Europejskiej, o zastosowanie którego wystąpiła jedna ze stron, jednakże sąd nie jest do tego zobowiązany.

    Ponadto, chociaż zaświadczenie jest urzędowo określone, organ krajowy, przed którym się takie zaświadczenie przedstawia, może wezwać do przedłożenia tłumaczenia przysięgłego zaświadczenia, jak również samego orzeczenia.

    Rozporządzenie określa także przesłanki odmowy uznania orzeczenia sądu innego państwa członkowskiego. Uznania odmówić można, gdy:

    1. uznanie takiego orzeczenia jest oczywiście sprzeczne z porządkiem publicznym państwa członkowskiego, w którym powołano się na uznanie;
    2. w przypadku orzeczenia wydanego zaocznie – jeżeli stronie przeciwnej nie doręczono pisma wszczynającego postępowanie lub pisma równoważnego, w czasie i w sposób umożliwiający jej przygotowanie obrony, chyba że zostanie ustalone, że strona przeciwna jednoznacznie zgodziła się z orzeczeniem;
    3. jeżeli orzeczenia nie da się pogodzić z orzeczeniem wydanym w postępowaniu między tymi samymi stronami w państwie członkowskim, w którym powołano się na uznanie; lub
    4. jeżeli orzeczenia nie da się pogodzić z wcześniejszym orzeczeniem wydanym w innym państwie członkowskim lub w państwie trzecim między tymi samymi stronami, o ile to wcześniejsze orzeczenie spełnia warunki niezbędne do jego uznania w państwie członkowskim, w którym powołano się na uznanie.

    Podsumowując, w przypadku rozwiązania małżeństwa w innym państwie członkowskim (czy to małżeństwa zawartego jeszcze w kraju, czy już za granicą), orzeczenie innego państwa członkowskiego, co do zasady, będzie wywierać skutki prawne w polskiej przestrzeni prawnej. Podobnie również, na tej samej zasadzie, orzeczenia rozwodowe zapadłe w Polsce, będą skuteczne w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej.

  • Czy można uznać zagraniczny wyrok rozwodowy, gdy brak jest orzeczenia o winie?

    Zgodnie z polskim Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia. Jednakże na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy. Należy również wspomnieć o negatywnych przesłankach rozwodowych. Orzeczenie rozwodu nie jest możliwe, gdy wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

    Zagraniczne orzeczenie nie podlega uznaniu, gdy m.in. jego uznanie byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 października 1997 r. (o sygn. akt I Acz 472/97, Apel.-W-wa 1998, nr 1, poz. 10), do „podstawowych zasad porządku prawnego RP należy między innymi zasada trwałości związku małżeńskiego, który może być rozwiązany tylko przy spełnieniu określonych przesłanek w sposób prawem przewidziany. W szczególności niedopuszczalny jest rozwód bez orzekania o winie w uwzględnieniu żądania jednego z małżonków bez możliwości wypowiedzenia się w tej kwestii przez współmałżonka”. Należy więc pamiętać, że uznanie zagranicznego wyroku rozwodowego może zostać dokonane, tylko jeśli wyrok ten spełnia przesłanki wskazane w prawie polskim, tj. m.in. nie występują w nim negatywne przesłanki rozwodowe, występuje ewentualne zgodne żądanie małżonków o zaniechanie orzekania o winie.

    W innych porządkach prawnych może jednak nie być elementu orzekania o winie małżonków. Idąc za postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2002 r. (o sygn. akt. I CKN 722/99), „orzeczenie sądu zagranicznego narusza podstawowe zasady porządku prawnego w Polsce, m.in. wówczas, gdy jego skutek jest nie do pogodzenia z samą koncepcją określonej instytucji prawnej w Polsce, nie zaś jedynie z poszczególnymi przepisami regulującymi w obydwu państwach tę samą instytucję”.

    Biorąc pod uwagę powyższe, należy podkreślić, że w prawie polskim możliwe jest orzeczenie rozwodu bez ustalania winy małżonków, a więc należy uznać zagraniczny wyrok rozwodowy, gdy brak jest orzeczenia o winie (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28 marca 2006 r. (o sygn. akt I ACa 1183/05).