Rozwód czy separacja – aktualności

Tag: prawo

  • Rozwód z obywatelem Rosji

    Rozwód osób posiadających obywatelstwo różnych państw zalicza się do kategorii spraw z elementem obcym, co oznacza, iż prawo, które będzie miało do niego zastosowanie, określają przepisy prawa międzynarodowego prywatnego. Dla spraw rozwodowych między obywatelami Polski i Rosji właściwe przepisy prawa międzynarodowego prywatnego odnajdziemy w Umowie między Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych z dnia 16 września 1996 r.

    Prawo i organ właściwy w sprawie

    Zgodnie z art. 26 wspomnianej Umowy, w sprawach rozwodowych stosuje się prawo tego z państw, którego obywatelstwo posiadają oboje małżonkowie w chwili zgłoszenia wniosku (a zatem w Polsce: wytoczenia powództwa) o rozwód. Jeśli natomiast małżonkowie posiadający obywatelstwo jednego z państw mieszkają w drugim z państw, to prawem właściwym nadal pozostaje prawo państwa ich wspólnego obywatelstwa, jednak postępowanie może się toczyć również przed organami państwa ich miejsca zamieszkania. Dla przykładu: w przypadku rozwodu mieszkających w Polsce małżonków, z których jeden posiada wyłącznie obywatelstwo rosyjskie, a drugi – rosyjskie i polskie, prawem właściwym będzie prawo rosyjskie, jednak postępowanie rozwodowe będzie mogło zostać wszczęte i przeprowadzone zarówno przed sądem w Rosji, jak i w Polsce (w zależności od tego, do którego sądu zostanie wniesione powództwo). Sąd polski musiałby jednak zastosować w tej sprawie prawo rosyjskie.

    W przypadku rozwodu małżonków, którzy nie mają tego samego obywatelstwa, kluczowym czynnikiem przy ustalaniu właściwego prawa oraz organu do przeprowadzenia postępowania będzie wspólne miejsce zamieszkania stron. Oznacza to, że jeśli małżonkowie mieszkają w tym samym państwie, to znajdzie do nich zastosowanie prawo właśnie tego państwa i to jego organy będą odpowiedzialne za prowadzenie postępowania. Natomiast jeśli małżonkowie zamieszkują w dwóch różnych państwach, to zarówno polskie, jak i rosyjskie organy będą miały prawo do przeprowadzenia postępowania rozwodowego. W takim przypadku decydujące będzie, do którego z nich wcześniej zwróci się jeden z małżonków. Prawem właściwym dla rozwodu będzie prawo tego państwa, w którym jest prowadzone postępowanie rozwodowe.

    Ważny aspekt stanowi również to, iż sąd właściwy do orzekania w sprawie o rozwód jest ponadto właściwy do orzekania o władzy rodzicielskiej i alimentach na rzecz małoletnich dzieci stron.

    Doręczenia pism procesowych

    Jeśli zaistnieje taka konieczność, organ państwa, przed którym toczy się postępowanie rozwodowe, może zwrócić się do właściwego organu drugiego państwa (którego obywatelstwo ma jeden z małżonków) o udzielenie pomocy prawnej, polegającej na przykład na doręczeniu dokumentów stronie postępowania. W takim przypadku, organ wezwany do udzielenia pomocy prawnej doręcza pisma w trybie przyjętym w jego państwie, pod warunkiem, że doręczane pisma zostały sporządzone w języku urzędowym tego państwa lub dołączono ich uwierzytelnione tłumaczenie. W innym wypadku organ może doręczyć pisma stronie jedynie wtedy, gdy strona dobrowolnie je przyjmie.

  • Rozwód z obywatelem Ukrainy

    Rozwód obywateli różnych państw należy do kategorii spraw z elementem obcym – o tym, którego państwa prawo znajdzie do nich zastosowanie, decydują przepisy prawa międzynarodowego prywatnego. W przypadku rozwodów między obywatelami Polski i Ukrainy właściwe przepisy prawa międzynarodowego prywatnego są zawarte w Umowie między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych sporządzonej w Kijowie dnia 24 maja 1993 r.

    Prawo i organ właściwy w sprawie

    Zgodnie z art. 26 wspomnianej umowy, pierwszeństwo zastosowania w sprawach rozwodowych ma prawo tego z państw, którego obywatelstwo posiadają oboje małżonkowie w chwili wszczęcia postępowania (a więc: wytoczenia powództwa o rozwód). Jeśli małżonkowie nie mają wspólnego obywatelstwa, to decydujące dla ustalenia prawa właściwego dla rozwodu, a także organu, przed którym powinno się toczyć postępowanie, będzie ich wspólne miejsce zamieszkania (a zatem, jeśli małżonkowie mieszkają w tym samym państwie, to stosuje się prawo tego państwa i to jego organy przeprowadzą postępowanie). Wreszcie, jeśli małżonkowie mieszkają na terytorium dwóch różnych państw, to zarówno organy polskie, jak i ukraińskie, będą uprawnione do przeprowadzenia postępowania rozwodowego. Decydujące będzie to, do którego z nich wcześniej zwróci się jeden z małżonków. Prawem właściwym dla rozwodu będzie prawo tego państwa, na terenie którego będzie toczyło się postępowanie rozwodowe.

    Istotną kwestią jest to, iż sąd właściwy do orzekania w sprawie o rozwód jest również właściwy do orzekania o władzy rodzicielskiej i alimentach na rzecz małoletnich dzieci.

    Doręczenia pism procesowych

    Organ państwa, przed którym toczy się postępowanie rozwodowe, w razie konieczności może zwrócić się do właściwego organu drugiego państwa (którego obywatelstwo ma jeden z małżonków) o udzielenie pomocy prawnej, na przykład – w kwestii doręczenia dokumentów stronie postępowania. Organ wezwany do udzielenia pomocy prawnej doręcza pisma zgodnie z przepisami prawnymi obowiązującymi w jego państwie, jeśli doręczane pisma zostały sporządzone w języku urzędowym tego państwa lub jeżeli dołączono ich uwierzytelnione tłumaczenie. W innym wypadku doręcza pisma stronie tylko wtedy, jeżeli strona dobrowolnie je przyjmie.

    Uznanie dokumentów

    Należy podkreślić, że dokumenty, które we właściwej formie sporządził lub uwierzytelnił właściwy organ jednego z państw, opatrzone pieczęcią urzędową i podpisem osoby uprawnionej, posiadają moc dowodową na terytorium drugiego państwa bez potrzeby legalizacji. Dotyczy to także odpisów i tłumaczeń dokumentów, które uwierzytelnił właściwy organ. Ponadto, dokumenty, które na terytorium jednego z państw traktowane są jako dokumenty urzędowe, uważane są za takie również na terytorium drugiego państwa.

  • Rozwody z ZSRS

    Dekret z dnia 3 lutego 1947 roku stanowi podstawę prawną do uznawania rozwodów udzielonych na podstawie przepisów prawa radzieckiego przez władze ZSRS obywatelom polskim w okresie od 1 września 1939 r. do 29 stycznia 1946 r. na obszarach włączonych do ZSRS z mocy umowy o polskoradzieckiej granicy państwowej z 1946 roku. Takie rozwody podlegają więc uznaniu z mocy prawa. Jest to regulacja o tyle istotna, że ma charakter przepisu szczególnego w stosunku do art. 17 pkt. 3 ustawy o prawie właściwym dla stosunków prywatnych międzynarodowych z 2 sierpnia 1926 r. Artykuł ten stanowi, że jeśli do rozwodu obywateli polskich władze państwa obcego nie zastosowały prawa polskiego, to takie orzeczenie rozwodowe nie podlega uznaniu ani wykonaniu na terytorium RP. Na podstawie Dekretu z 1947 r. możliwe jest więc uznanie orzeczenia wydanego w sprawie obywateli polskich, mimo iż podstawą takiego orzeczenia było prawo obce.

  • Konkubinat to nie małżeństwo

    Sądy przypominają, że konkubinat nie jest małżeństwem. Przykładowo w wyroku z dnia 24 lutego 2021 r. (I ACa 337/20) Sąd Apelacyjny w Szczecinie podkreślił, że „konkubinat sam przez się nie może być źródłem żadnych praw i obowiązków uregulowanych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Z tego względu do konkubinatu nie można – nawet przez analogię – stosować przepisów o małżeństwie. Odnosi się to również do zawartych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym przepisów dotyczących stosunków majątkowych małżeńskich, w tym rozliczeń następujących po ustaniu wspólności. Odmienna wykładnia oznaczałaby bowiem zrównanie w pewnym zakresie małżeństwa oraz związku nieformalnego, do czego brak podstawy prawnej. Z drugiej strony nie budzi wątpliwości konieczność dokonania rozliczeń majątkowych po ustaniu konkubinatu.”. Wcześniej podobnie orzekł Sąd Okręgowy w Olsztynie (postanowienie z dnia 13 listopada 2019 r.IX Ca 1195/19) stwierdzając, że „nie ma podstaw do stosowania w przypadku rozliczenia konkubinatu przepisów dotyczących małżeńskich stosunków majątkowych, nawet w drodze analogii ponieważ oznaczałoby to de facto zrównanie pod tym względem małżeństwa i konkubinatu – do czego nie ma prawnej podstawy. W szczególności zaś dlatego, że burzyłoby to ukształtowany system prawny, w którym konkubinat został świadomie uznany za nie podlegający regulacji przez przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego”. Dlatego zwłaszcza słabsza ekonomicznie strona konkubinatu (zwykle kobieta) powinna dążyć do zawarcia małżeństwa, gdyż konkubinat narażą ją na duże ryzyko prawne i finansowe.

  • Ustanie stosunku powinowactwa a prawo odmowy zeznań

    Zgodnie z art. 61 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, z małżeństwa wynika powinowactwo między małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka i trwa ono mimo ustania małżeństwa. Przepis ten ma wymierne konsekwencje min. z punktu widzenia prawa karnego.

    Ze względu na więzy łączące z oskarżonym w postępowaniu karnym, niektóre bliskie mu osoby wyłączono z obowiązku składania zeznań. Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania karnego osoba najbliższa dla oskarżonego może odmówić składania zeznań.

    Za osobę najbliższą uznaje się małżonka, wstępnych, zstępnych, rodzeństwo, powinowatych w tej samej linii lub stopniu, osobę pozostającą w stosunku przysposobienia oraz jej małżonka, a także osobę pozostającą we wspólnym pożyciu (art. 115 § 11 Kodeksu karnego).

    Zgodnie z wyrokiem SN z dnia 26 kwietnia 2012 r. II KK 268/11, powinowaty może odmówić składania zeznań również po ustaniu małżeństwa, na podstawie którego oparty jest stosunek powinowactwa. Ustanie małżeństwa nie pozbawia bowiem powinowatego statusu osoby najbliższej w rozumieniu art. 115 § 11 Kodeksu karnego.

    Art. 61 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oznacza, że więzi powinowactwa nie ustępują po rozwodzie. Przysługujące powinowatemu prawo odmowy zeznań nie dezaktualizuje się więc na skutek ustania małżeństwa jego krewnego z oskarżonym.