Rozwód czy separacja – aktualności

Tag: postępowanie

  • Tryb postępowań w prawie rodzinnym

    Pomimo że kwestie związane ze sprawami rodzinnymi dotyczą często bardzo zbliżonych zagadnień, które dla stron są nierozdzielne, przed sądem dotyczą ich różne tryby postępowania. W niektórych przypadkach sąd może rozpoznać kilka spraw w jednym postępowaniu, czasami jednak wymagane są osobne sprawy, które mogą toczyć się nawet przed innymi sądami.

    Poniżej przegląd trybu najważniejszych spraw rodzinnych:

    Rozwód

    Pozew rozwodowy należy skierować do sądu okręgowego, w którym małżonkowie mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania, jeżeli chociaż jedno z nich w okręgu tym nadal mieszka lub zwykle przebywa.

    Rozwód rozstrzygany jest w postępowaniu procesowym. Orzekając rozwód sąd orzeka również o władzy rodzicielskiej nad wspólnym dzieckiem obojga małżonków oraz o kontaktach rodziców z dzieckiem, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest zobowiązany do ponoszenia kosztów związanych z utrzymaniem dziecka oraz o sposobie korzystania ze wspólnie zajmowanego mieszkania przez okres, kiedy będą oboje w nim mieszkać po rozwodzie. W wyniku wydania przez sąd wyroku stwierdzającego rozwód małżeństwo przestaje istnieć a między dotychczasowymi małżonkami ustaje wspólność majątkowa.

    Ustalenie ojcostwa

    Pozew o ustalenie ojcostwa wnosi się do sądu rejonowego, może być to sąd rejonowy właściwy dla miejsca zamieszkania uprawnionego jak i sąd rejonowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego. Sprawa toczy się w trybie procesowym.

    Wraz z uznaniem ojcostwa przez sąd z mocy prawa powstaje stosunek władzy rodzicielskiej. W sytuacji, gdy sąd uzna, że przyznanie pełnej władzy rodzicielskiej będzie sprzeczne z dobrem dziecka, może władzę rodzicielską ograniczyć lub nawet władzy tej pozbawić.

    Z ustaleniem ojcostwa powiązane są również kwestie majątkowe. Pozew o ustalenie ojcostwa może być połączony z żądaniem alimentów od ojca dziecka. Dopuszczalne jest także domaganie się przez matkę dziecka zwrotu części kosztów związanych z okresem ciąży i porodu.

    Ustalenie alimentów

    Pozew o ustalenie alimentów składany jest w sądzie rejonowym. Dotyczą go przepisy postępowania procesowego.

    Ponadto roszczenie alimentacyjne może być dochodzone w postępowaniu rozwodowym lub separacyjnym, które toczy się przed sądem okręgowym, a także w postępowaniu o ustalenie ojcostwa – przed sądem rejonowym.

    W czasie procesu o rozwód nie może być wszczęta odrębna sprawa o alimenty pomiędzy małżonkami albo pomiędzy nimi a ich wspólnymi małoletnimi dziećmi co do świadczeń za okres od wytoczenia powództwa o rozwód lub separację. Natomiast jeżeli taka sprawa została wszczęta przed wytoczeniem powództwa o rozwód lub separację, postępowanie ulega zawieszeniu z chwilą wytoczenia powództwa o rozwód lub separację co do świadczeń za okres od jego wytoczenia.

    Władza rodzicielska i kontakty

    Postępowanie o pozbawienie władzy rodzicielskiej oraz postępowania dotyczące kontaktów (są to kwestie odrębne, choć mogą być rozstrzygane w jednym postępowaniu) toczy się przed sądem rejonowym, który działa na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego w postępowaniu nieprocesowym. W przypadku postępowań o przywrócenie władzy rodzicielskiej obowiązują te same reguły postępowania. Kwestie związane z władzą rodzicielską mogą być przedmiotem orzekania także przy rozwodzie i separacji oraz w postępowaniu o ustalenie ojcostwa.

    Podobnie jak przy alimentach – gdy trwa sprawa o rozwód nie może być wszczęta odrębna sprawa o władzę rodzicielską ani kontakty. Postępowania wszczęte wcześniej ulegają zawieszeniu.

    Podział majątku wspólnego

    Małżonkowie, którzy mają orzeczony rozwód lub separację, mogą domagać się podziału wspólnego majątku. Wniosek o podział majątku składa się do sądu rejonowego.

    Wniosek ten można wnieść także w trakcie trwania postępowania rozwodowego. Wnosi się go wtedy do sądu okręgowego właściwego do orzekania o rozwodzie.

    Jeśli przeprowadzenie podziału majątku nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu, sąd podzieli majątek w wyroku rozwodowym. Jeśli tego nie uczyni, po orzeczeniu rozwodu małżonek może wystąpić z wnioskiem o podział majątku do sądu rejonowego.

  • Orzekanie o winie rozkładu pożycia

    Zgodnie z art. 57 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, sąd orzekając rozwód, orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Obowiązek ten oznacza, że sąd orzeka w tym przedmiocie z urzędu, chyba że oboje małżonkowie zgodnie wniosą o zaniechanie orzekania o winie. Wskazany przepis realizuje obowiązującą w prawie polskim zasadę integralności wyroku rozwodowego, która oznacza konieczność orzekania w sprawie rozwodowej nie tylko o ewentualnym rozwiązaniu małżeństwa, lecz także o całości spraw rodziny. 

    Również sąd odwoławczy jest zobowiązany do badania z urzędu wszystkich okoliczności dotyczących winy rozkładu pożycia, niezależnie od tego czy wyrok zaskarżyła jedna, czy obie strony. Na tej podstawie w sprawach o rozwód nie ma zastosowania w postępowaniu apelacyjnym art. 384 Kodeksu postępowania cywilnego, zawierający zakaz reformationis in peius, w sprawach tych bowiem przepisy art. 57 § 1 i art. 58 k.r.o. nakładają na sądy obu instancji obowiązek orzekania z urzędu o wszystkich kwestiach stanowiących konieczne części rozstrzygnięcia wyroku rozwodowego.

    Zakaz reformationis in peius oznacza, że sąd nie może uchylić lub zmienić wyroku na niekorzyść strony wnoszącej apelację, chyba że strona przeciwna również wniosła apelację. Przytoczone przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowią wyjątek od tej zasady.

    Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 stycznia 2005 r. (sygn. V CK 364/04) stwierdził, że skoro zaskarżenie apelacją przez którąkolwiek ze stron orzeczenia w zakresie winy rozkładu pożycia sprawia, że całe orzeczenie rozwodowe staje się przedmiotem zaskarżenia, sąd apelacyjny obowiązany jest samodzielnie ocenić wszystkie przesłanki do orzeczenia rozwodu, a więc także zbadać z urzędu, czy i która ze stron zawiniła rozkład pożycia i czy orzeczenie rozwodu jest dopuszczalne.

    Należy podkreślić, że w obecnym systemie sąd odwoławczy rozpoznaje po raz drugi sprawę merytorycznie. Uzasadnia to dodatkowo konieczność badania i oceny przez ten sąd z urzędu wszystkich przesłanek materialnoprawnych rozwodu w zakresie, który obciążał sąd pierwszej instancji. Sąd Najwyższy uznał zatem, że w razie zaskarżenia przez jedną ze stron wyroku rozwodowego w zakresie dotyczącym winy za rozkład pożycia, sąd apelacyjny, nie jest związany zakazem reformationis in peius i może orzec z urzędu także na niekorzyść strony skarżącej.

    KS

  • Mediacje

    Mediacje to metoda rozwiązywania sporów, w której osoba trzecia pomaga stronom dojść do wspólnie akceptowalnego konsensusu. Kodeks postępowania cywilnego przewiduje metodę min. dla rozwiązania konfliktów pomiędzy stronami postępowania w sprawie o rozwód lub separację. Podstawowymi zasadami mediacji są dobrowolność, poufność oraz całkowita bezstronność mediatora. Głównym założeniem mediacji jest jej krótkoterminowość, może ona trwać maksymalnie 3 miesiące.

    Mediacja może zostać przeprowadzona na zgodny wniosek stron lub na podstawie postanowienia sądu, w tym przypadku również potrzebna jest zgoda stron. Sąd może skierować strony na mediację, gdy istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa, także wtedy gdy postępowanie zostało zawieszone. Przedmiotem mediacji może być również pojednanie małżonków. Ponadto Kodeks dopuszcza skierowanie na mediację w celu ugodowego załatwienia spornych kwestii dotyczących zaspokojenia potrzeb rodziny, alimentów, sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej, kontaktów z dziećmi oraz spraw majątkowych podlegających rozstrzygnięciu w wyroku orzekającym rozwód lub separację.

    Mediatorem może być osoba wskazana przez strony lub przez sąd, przy czym mediator wskazany przez sąd musi posiadać odpowiednią wiedzę teoretyczną, w szczególności posiadać wykształcenie z zakresu psychologii, pedagogiki, socjologii lub prawa oraz umiejętności praktyczne w zakresie prowadzenia mediacji w sprawach rodzinnych.

    Jeżeli strony wypracują w trakcie mediacji porozumienie to zostaje zawarta pomiędzy nimi ugoda. Przez jej podpisanie strony wyrażają zgodę na wystąpienie do sądu o jej zatwierdzenie.