Rozwód czy separacja – aktualności

Tag: podział

  • Rozwód a podział płatności bezpośrednich z Unii Europejskiej

    Płatności bezpośrednie są rodzajem płatności przyznawanych bezpośrednio rolnikom z Unii Europejskiej w ramach Wspólnej Polityki Rolnej, które mają za zadanie wesprzeć poziom dochodów producentów rolnych. Przysługują one przede wszystkim rolnikom aktywnym zawodowo, jeżeli prowadzą działalność rolniczą, a łączna powierzchnia gruntów objętych obszarem zatwierdzonym do podstawowego wsparcia dochodów będących w posiadaniu danego rolnika wynosi co najmniej 1 ha.

    Problem wzajemnych rozliczeń byłych małżonków po rozwodzie i ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej jest zdecydowanie żywym zagadnieniem. Okazuje się bowiem, że między innymi kwestia podziału dopłat bezpośrednich z Unii Europejskiej jeszcze do niedawna nie była w pełni oczywista. Sąd Najwyższy zajął swoje stanowisko w sprawie rozjaśniając wskazaną kwestię w swoim postanowieniu z dnia 23 czerwca 2023 r., wydanym w sprawie o sygnaturze I CSK 6967/22.

    Zdarza się, że sam podział majątku następuje dopiero po kilku latach od rozwodu, a przez ten czas majątek wspólny może przynosić dochody, które powinny być dzielone pomiędzy byłymi małżonkami. Tak też było w niniejszym przypadku. Postępowanie zostało zainicjowane przez właścicieli gospodarstwa rolnego, którzy po rozwodzie dzielili przed sądem wspólny majątek, a zaistniały pomiędzy nimi spór dotyczył właśnie rozliczenia unijnych dopłat. Fakt, że dopłaty czasem otrzymywał jeden z małżonków, a czasem oboje spowodował, że Sąd Rejonowy, a następnie Sąd Okręgowy wskutek podziału gospodarstwa i zaliczenia do dorobku wszystkich dopłat zasądziły byłej żonie wysoką dopłatę od byłego męża, na której wysokość duży wpływ miała mieć właśnie nadwyżka dopłat dla byłego męża ponad dopłaty dla żony. Mężczyzna wniósł skargę kasacyjną wskazując na konieczność wykładni przepisów prawnych (art. 46 k.r.o.) w kontekście oceny, czy dopłaty unijne od gruntów rolnych przyznanych w ramach płatności bezpośrednich pobrane przez jedno z małżonków lub byłych małżonków za okres po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej do chwili podziału majątku powinny być uwzględniane przy ustaleniu wysokości dochodów ze wspólnego gospodarstwa podlegającego podziałowi oraz czy dopłaty unijne pobrane po ustaniu wspólności ustawowej stanowią pożytej z rzeczy w rozumieniu art. 52 § 2 k.c.

    Sąd Najwyższy w postanowieniu wskazał, że dopłaty unijne powinny być rozliczne przy podziale majątku, bo są dochodem z gospodarstwa rolnego, czyli z reguły majątku dotychczas wspólnego. Jest to niezależne od tego czy otrzymywał je jeden małżonek czy oboje. Zdaniem Sądu niezależne jest to także od tego czy zostaną one zakwalifikowane jako dochód z majątku wspólnego czy też z majątku odrębnego, ponieważ taki dochód niezależnie od źródła pochodzenia powiększa majątek wspólny. Tego rodzaju wierzytelności stanowią więc dochód, który podlega zaliczeniu do majątku dorobkowego stron i podlega podziałowi.

  • Podział mieszkania do wspólnego korzystania po rozwodzie

    Zgodnie z art. 58 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków.

    Orzeczenie o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania przez czas zamieszkiwania w nim rozwiedzionych małżonków polega z reguły na tymczasowym przydzieleniu każdemu z nich określonej części wspólnego mieszkania do odrębnego korzystania. Orzeczenie to będzie powodować takie konsekwencje jak podział rzeczy quod usum.

    Oznacza to, że nawet małżonkowi nie posiadającemu żadnego prawa do lokalu, może być przydzielona wyodrębniona część wspólnie zajmowanego mieszkania. Pozostaje on wówczas pod ochroną przewidzianą przez przepisy ustawy o ochronie praw lokatorów (wyrok SA w Gdańsku z dnia 25.02.2011 r., I Aca 928/10).

    W niektórych przypadkach obowiązek orzeczenia w wyroku rozwodowym o sposobie korzystania przez małżonków ze wspólnego mieszkania jest wyłączony. Sąd nie jest obowiązany orzec w wyroku rozwodowym o sposobie korzystania przez małżonków ze wspólnego mieszkania, jeżeli małżonkowie dokonali faktycznego podziału lokalu mieszkalnego i żaden z nich nie wnosi o zamieszczenie w wyroku rozwodowym orzeczenia w tym przedmiocie (uchwała SN z dnia 10.02.1977 r., III CZP 74/76).

    Sąd może odstąpić od orzeczenia o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania także w wypadku, gdy ze względu na rodzaj mieszkania orzeczenie o odrębnym korzystaniu z poszczególnych części mieszkania byłoby bezprzedmiotowe (uchwała SN z dnia 13.01.1978 r. III CZP 30/77). W praktyce sądy odstępują od takiego orzeczenia w przypadku, gdy wspólnie zajmowanym mieszkaniem jest kawalerka.

    Dodatkowo wymaga podkreślenia, że konflikt między rozwiedzionymi małżonkami nie może być uznany za obiektywną konieczność opuszczenia przez byłego małżonka swego mieszkania (postanowienie SN z dnia 05.10.1981 r., III CRN 190/81).

    Należy dodać, że pozostała część omawianego przepisu stanowi, że w wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe.