Rozwód osób posiadających obywatelstwo różnych państw zalicza się do kategorii spraw z elementem obcym, co oznacza, iż prawo, które będzie miało do niego zastosowanie, określają przepisy prawa międzynarodowego prywatnego. Dla spraw rozwodowych między obywatelami Polski i Rosji właściwe przepisy prawa międzynarodowego prywatnego odnajdziemy w Umowie między Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych z dnia 16 września 1996 r.
Prawo i organ właściwy w sprawie
Zgodnie z art. 26 wspomnianej Umowy, w sprawach rozwodowych stosuje się prawo tego z państw, którego obywatelstwo posiadają oboje małżonkowie w chwili zgłoszenia wniosku (a zatem w Polsce: wytoczenia powództwa) o rozwód. Jeśli natomiast małżonkowie posiadający obywatelstwo jednego z państw mieszkają w drugim z państw, to prawem właściwym nadal pozostaje prawo państwa ich wspólnego obywatelstwa, jednak postępowanie może się toczyć również przed organami państwa ich miejsca zamieszkania. Dla przykładu: w przypadku rozwodu mieszkających w Polsce małżonków, z których jeden posiada wyłącznie obywatelstwo rosyjskie, a drugi – rosyjskie i polskie, prawem właściwym będzie prawo rosyjskie, jednak postępowanie rozwodowe będzie mogło zostać wszczęte i przeprowadzone zarówno przed sądem w Rosji, jak i w Polsce (w zależności od tego, do którego sądu zostanie wniesione powództwo). Sąd polski musiałby jednak zastosować w tej sprawie prawo rosyjskie.
W przypadku rozwodu małżonków, którzy nie mają tego samego obywatelstwa, kluczowym czynnikiem przy ustalaniu właściwego prawa oraz organu do przeprowadzenia postępowania będzie wspólne miejsce zamieszkania stron. Oznacza to, że jeśli małżonkowie mieszkają w tym samym państwie, to znajdzie do nich zastosowanie prawo właśnie tego państwa i to jego organy będą odpowiedzialne za prowadzenie postępowania. Natomiast jeśli małżonkowie zamieszkują w dwóch różnych państwach, to zarówno polskie, jak i rosyjskie organy będą miały prawo do przeprowadzenia postępowania rozwodowego. W takim przypadku decydujące będzie, do którego z nich wcześniej zwróci się jeden z małżonków. Prawem właściwym dla rozwodu będzie prawo tego państwa, w którym jest prowadzone postępowanie rozwodowe.
Ważny aspekt stanowi również to, iż sąd właściwy do orzekania w sprawie o rozwód jest ponadto właściwy do orzekania o władzy rodzicielskiej i alimentach na rzecz małoletnich dzieci stron.
Doręczenia pism procesowych
Jeśli zaistnieje taka konieczność, organ państwa, przed którym toczy się postępowanie rozwodowe, może zwrócić się do właściwego organu drugiego państwa (którego obywatelstwo ma jeden z małżonków) o udzielenie pomocy prawnej, polegającej na przykład na doręczeniu dokumentów stronie postępowania. W takim przypadku, organ wezwany do udzielenia pomocy prawnej doręcza pisma w trybie przyjętym w jego państwie, pod warunkiem, że doręczane pisma zostały sporządzone w języku urzędowym tego państwa lub dołączono ich uwierzytelnione tłumaczenie. W innym wypadku organ może doręczyć pisma stronie jedynie wtedy, gdy strona dobrowolnie je przyjmie.