Zgodnie z projektem Ministerstwa Sprawiedliwości z 12 maja 2025 r. (Nr wykazu Rządowego Centrum Legislacji: UDER24) postępowania o rozwiązanie małżeństwa w Polsce czeka rewolucyjna zmiana.
Projektodawca proponuje bowiem wprowadzenie rozwiązania pozwalającego na uzyskanie przez małżonków rozwiązania w drodze złożenia zgodnych oświadczeń przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego lub przed konsulem RP (w przypadku obywateli polskich przebywających za granicą).
Przesłanki do rozwiązania małżeństwa w tym trybie projektodawca określił następująco: zupełny i trwały rozkład pożycia, czas trwania związku małżeńskiego dłużej niż rok i brak wspólnych małoletnich dzieci.
Skutki rozwodu pozasądowego będą takie same jak rozwód uzyskany na zasadach dotychczasowych.
Co istotne, rozwód pozasądowy wywołuje skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy rozkładu pożycia.
Jednocześnie, przewidziano postępowanie umożliwiające rozwód pozasądowy, bowiem każdy z małżonków oraz kierownik urzędu stanu cywilnego może wystąpić z żądaniem unieważnienia rozwodu pozasądowego, jeżeli w chwili składania oświadczeń o rozwiązaniu małżeństwa małżonkowie mieli wspólne małoletnie dzieci.
Zgodnie z projektem, powództwo o unieważnienie rozwodu pozasądowego może także wnieść małżonek, który w chwili składania oświadczenia o rozwiązaniu małżeństwa działał:
a) w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;
b) pod wpływem bezprawnej groźby drugiego małżonka lub osoby trzeciej, jeżeli z okoliczności wynika, że składający oświadczenie mógł się obawiać, że jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe;
c) pod wpływem błędu, wywołanego podstępnie przez drugiego małżonka, uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby małżonek nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia o rozwiązaniu małżeństwa; podstęp osoby trzeciej jest jednoznaczny z podstępem drugiego małżonka, jeżeli ten o podstępie wiedział.
Ograniczenie czasowe wytoczenia tego powództwa o unieważnienie rozwodu pozasądowego to 6 miesięcy od ustania powyższych przeszkód, nie później jednak niż 3 lata od złożenia przed kierownikiem USC lub konsulem zgodnych oświadczeń o rozwiązaniu małżeństwa.
Szczegółowa procedura prowadząca do rozwiązania małżeństwa przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego została natomiast przewidziana w ramach zmian ustawy z 28 listopada 2024 r. Prawo o aktach stanu cywilnego. W szczególności należy zwrócić uwagę na 2 zmiany tej ustawy
Kierownik urzędu stanu cywilnego nie może odebrać od małżonków zapewnień, jeżeli między małżonkami toczy się sprawa o rozwód.
Małżonkowie zamierzający rozwiązać małżeństwo w drodze rozwodu pozasądowego, jednocześnie obecni, przedstawiają dokumenty tożsamości kierownikowi urzędu stanu cywilnego albo konsulowi oraz składają na piśmie utrwalonym w postaci papierowej zapewnienia potwierdzające występowanie przesłanek rozwodu pozasądowego.
Projektowana zmiana zapewnia przyspieszenie możliwości uzyskania rozwodu i odciążenie sądów, przy spełnianiu warunków uzyskania rozwodu w tym trybie.
Czas zakończenia prac legislacyjnych określono na II kw. 2025 r.
MM