Rozwód obywateli różnych państw należy do kategorii spraw z elementem obcym. Oznacza to, iż przed rozstrzygnięciem takiej sprawy należy ocenić, prawo którego państwa powinno zostać do niej zastosowane. Odpowiedzi na pytanie o prawo właściwe dostarczają przepisy prawa prywatnego międzynarodowego. Polska jest stroną licznych dwustronnych umów międzynarodowych, które zawierają takowe przepisy w odniesieniu do spraw między obywatelami Polski i innego kraju. Jednym z państw, z którymi Polska zawarła taką umowę, jest Republika Białorusi – mowa tu o Umowie między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Białoruś o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych, sporządzonej w Mińsku dnia 26 października 1994 r. Znajduje ona zastosowanie między innymi w sprawach rozwodowych małżonków, z których jedno jest obywatelem Polski, a drugie obywatelem Białorusi.
Prawo i organ właściwy w sprawie
Zgodnie z art. 28 wspomnianej umowy, pierwszeństwo zastosowania w sprawach rozwodowych ma prawo tego państwa, którego obywatelstwo posiadają oboje małżonkowie w chwili wszczęcia postępowania (czyli wytoczenia powództwa o rozwód) – a więc na przykład, jeśli obywatel Białorusi zostanie uznany za obywatela polskiego na podstawie faktu pozostawania w związku małżeńskim z obywatelem Polski i od tej chwili będzie miał podwójne obywatelstwo, to dla sprawy rozwodowej właściwe będzie prawo polskie. Sprawa będzie toczyła się wówczas przed sądem państwa wspólnego obywatelstwa małżonków. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy małżonkowie mieszkają w drugim państwie niż to, którego obywatelstwo wspólnie posiadają – wtedy stosuje się prawo drugiego państwa i to jego organy będą właściwe do przeprowadzenia postępowania rozwodowego.
Jeśli małżonkowie nie mają wspólnego obywatelstwa, to decydujące dla ustalenia prawa właściwego dla rozwodu, a także właściwego organu, przed którym powinno się toczyć postępowanie, będzie ich wspólne miejsca zamieszkania (a zatem, jeśli małżonkowie mieszkają w tym samym państwie, to stosuje się prawo tego państwa i to jego organy przeprowadzą postępowanie). Wreszcie, jeśli małżonkowie mieszkają na terytorium dwóch różnych państw, to zarówno organy polskie, jak i białoruskie, będą uprawnione do przeprowadzenia postępowania rozwodowego. Decydujące będzie to, do którego z nich wcześniej zwróci się jedno z małżonków. Prawem właściwym dla rozwodu będzie prawo tego państwa, na terenie którego będzie toczyło się postępowanie rozwodowe (a więc w omawianej sytuacji, jeśli pozew zostałby wniesiony do polskiego sądu, to zastosowanie znajdzie prawo polskie).
Istotną kwestią jest to, że sąd właściwy do orzekania w sprawie o rozwód jest również właściwy do orzekania o władzy rodzicielskiej i alimentach na rzecz dzieci, które nie ukończyły 18 roku życia.
Doręczenia pism procesowych
Organ państwa, przed którym toczy się postępowanie rozwodowe, w razie konieczności może zwrócić się do właściwego organu drugiego państwa (którego obywatelstwo ma jedno z małżonków) o udzielenie pomocy prawnej, na przykład w kwestii doręczenia dokumentów stronie postępowania (jednemu z małżonków). Organ wezwany do udzielenia pomocy prawnej doręcza pisma zgodnie z przepisami prawnymi obowiązującymi w jego państwie, jeśli doręczane pisma zostały sporządzone w języku urzędowym tego państwa lub jeżeli dołączono ich uwierzytelnione tłumaczenie. W innym wypadku doręcza pisma stronie tylko wtedy, jeżeli on dobrowolnie je przyjmie.
Uznanie dokumentów
Co istotne, dokumenty, które we właściwej formie sporządził lub uwierzytelnił właściwy organ jednego z państw, opatrzone pieczęcią urzędową i podpisem osoby uprawnionej, posiadają moc dowodową na terytorium drugiego państwa bez potrzeby legalizacji. Dotyczy to także odpisów i tłumaczeń dokumentów, które uwierzytelnił właściwy organ. Ponadto, dokumenty, które na terytorium jednego z państw traktowane są jako dokumenty urzędowe, uważane są za takie również na terytorium drugiego państwa.