Art. 598 16 § 1 kodeksu postępowania cywilnego stanowi, iż jeśli osoba sprawująca pieczę nad dzieckiem nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki w przedmiocie kontaktów z dzieckiem wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem, a mimo zagrożenia jej przez sąd nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie tych obowiązków dalej się z nich nie wywiązuje, sąd opiekuńczy nakazuje jej zapłatę należnej sumy pieniężnej. W wyroku Trybunału Konstytucyjnego SK 3/20 przepis ten został uznany za niezgodny z Konstytucją w zakresie, w jakim obejmuje sytuacje, w których niewłaściwe wykonywanie lub niewykonywanie obowiązków w przedmiocie kontaktów związane jest z zachowaniem dziecka, niewywołanym przez osobę, pod której pieczą dziecko to się znajduje.
Za wzorzec kontroli przy badaniu art. 598 16 § 1 k.p.c. przyjęto dwa przepisy Konstytucji RP:
- – art. 48 ust. 1 zdanie 2, który stanowi, że wychowanie dziecka przez rodziców powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania;
- – art. 72 ust. 3, zgodnie z którym w toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka.
W uzasadnieniu orzeczenia Trybunał wskazał, że powyższe regulacje konstytucyjne podkreślają podmiotowość prawną dziecka. Wskazują, jakie są uprawnienia dziecka w sprawach, które go dotyczą, a z drugiej strony – nakładają na inne podmioty (osoby odpowiedzialne za dziecko i organy władzy publicznej) obowiązek respektowania tych uprawnień. Przywołany przepis k.p.c. stoi więc w sprzeczności z wynikającym z Konstytucji obowiązkiem podmiotowego, a nie przedmiotowego traktowania dziecka, w zakresie, w jakim nie uwzględnia sytuacji, w której niewłaściwe wykonywanie lub niewykonywanie obowiązków w przedmiocie wykonywania kontaktów z dzieckiem nie jest zawinione przez osobę sprawującą pieczę nad dzieckiem, ale jest związane z zachowaniem samego dziecka. Zastosowanie tego przepisu może bowiem doprowadzić do sytuacji, w której sprawujący pieczę nad dzieckiem zostanie ukarany za to, że uwzględnił wolę dziecka, które nie chce spotykać się z osobą uprawnioną do kontaktu z nim na podstawie orzeczenia sądu lub ugody. Regulacja art. 598 16 § 1 k.p.c. nie zapewnia więc respektowania przez osobę sprawującą pieczę nad dzieckiem prawa tego dziecka do wyrażenia zdania w sprawach dotyczących jego kontaktów z osobą uprawnioną zgodnie ze standardami ukształtowanymi przez regulacje konstytucyjne.
Z przytoczonych powodów art. 598 16 § 1 w zakresie, w jakim obejmuje sytuacje, w których niewłaściwe wykonywanie lub niewykonywanie obowiązków związane jest z zachowaniem dziecka, niewywołanym przez osobę, pod której pieczą dziecko to się znajduje, został uznany za niezgodny z Konstytucją.